Özet Bilgi
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 2018 yılında 74 ülkede 1 milyar 120 milyon insan kontrol ve eliminasyon programına alınan tropikal hastalıklar yönünden tedavi edilmiştir. Tedavi edilen bu insanların 571.8 milyonunun topraktan bulaşan helmintlerle enfekte olduğu bildirilmektedir (https://www.who.int/neglected_diseases/news/treating-over-one-billion-people-for-the-fourth-successive-year/en/).
Vektörlerden (sinek, sivrisinek, yakarca, kene, uyuz böceği vs) ve parazitlerden insanlara ve hayvanlara bulaşabilen tropikal ve paraziter hastalıklar tüm dünyada ve ülkemizde önemli mortalite ve morbiditeye sahiptir. Sıtma, şark çıbanı, trypanosomazis gibi hastalıklar tropikal hastalıklar arasında; kan, deri, intestinal ve vektörel parazitozlar da paraziter hastalıklar arasında yer almaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi özellikle Şanlıurfa gerek iklim koşulları gerekse GAP nedeniyle tropikal ve paraziter hastalıklar açısından hiperendemiktir. Bu grupta, halk sağlığını olumsuz etkileyen tropikal ve paraziter hastalıkların kontrolü, yayılımının önlenmesi, mevcut hastaların bulunması, bu hastalara doğru tanı konulması, tedavi edilmesi, kullanılan ilaçlara karşı gelişebilen dirençle mücadele edilmesi, antiparaziter ilaç ve aşı geliştirme gibi konular yer almaktadır.
Başarı Ölçütleri
Ülkemizde özellikle leishmaniasis, malaria hiperendemik olan Şanlıurfa’da hasta olan bireyleri tespit etmek, erken tanı koymak, tedavi etmek, hastalıkların diğer insanlara bulaşmasını önlemek
Yılllardan beri Türkiye'de görülen leishmaniasis hastalarının yaklaşık %50'si Şanlıurfa'da görülmektedir. Bu hasta oranını %35 ve %40'lara düşürmeyi hedeflemek önemli bir başarı kriterimizdir.
Türkiye'de ve dünyada bu hastalıklara karşı aşı mevcut değildir. Bu hastalıkların önlenmesi için aşı geliştirme çalışmaları başlatmak
Parazit türlerini moleküler yöntemlerle belirlemek ve parazit türüne göre uygun tedavi yöntemini belirlemek
Şark çıbanı tedavisinde kullanılacak ilaçlar geliştirmek
Parazit tedavisinde ve tanısında yeni yöntemler belirlemek
Doğru ve hızlı tanı ile hastaları bulmak, tedavi etmek (Şekil 2A -2B- Kutanöz leishmaniasis (Şark Çıbanı) olgusu)
Hastalıkların gidişatını tanımlamak, hastalıklar ilgili veri bankası oluşturmak ve verileri ileri düzey müdahale çalışmalarında kullanmak
Şanlıurfa için hiperendemik olan hastalıkların risk analizini yapmak
Epidemiyolojik verileri sağlamak ve ileride yapılacak olan çalışmalara ışık tutmak
Yürütücüler
Doç. Dr. Nebiye YENTÜR DONİ
Anahtar Kelimeler
Leishmaniasis, malaria, trypanosomalar, intestinal parazitler, kan parazitleri, ektoparazitler, moleküler, immünoloji
Amaç
Şanlıurfa’da endemik olarak görülen hastalıklara erken tanı koymak, tedavi etmek ve hastalıkların yayılmasını önlemektir.
Yaygın Etki
Paraziter hastalıklardan birincil korunma, mevcut hastaların tespiti, doğru tanı konulması ve tedavi edilmesiyle sağlanır. Bu grup çalışmaları, tropikal ve paraziter hastalıkların yayılımının önlenmesinde ve ileri müdahale programlarının geliştirilmesine katkı sağlayacaktır. Sıtma ve şark çıbanı hastaları mevcut semptomları nedeniyle işlerini yapamamakta üreticiyken tüketici konumuna geçmektedirler. Bu da insan iş gücü ve ekonomik kayıp (kullanılan ilaçların çoğunluğunun örneğin antimon bileşiklerinin yabancı ülkelerden satın alınması) ile sonuçlanmaktadır. Hastaların erken tanısı ve tedavisi gerek insan gücü gerekse ekonomik kayıpları önleyecektir. Çalışmanın sonucunda ulusal ve uluslararası bildiri ve makale (SCI, SCIE) yazılacaktır. Ulusal ve uluslararası bilim adamlarıyla çalışmaların çıktıları bilimsel olarak paylaşılacaktır.
Araştırma Konuları
1. Vektör kaynaklı paraziter hastalıklar
2. Medikal protozoonlar
3. Intestinal helmintler
4. Kan Parazitleri
5. Moleküler Parazitoloji
6. Parazit immünolojisi
7. Hastalık tanı, teşhis, tedavi, korunma, mücadele ve müdahale çalışmaları
8. Antiparaziter ilaç ve aşı geliştirme
Araştırmacılar
Prof. Dr. Abhay R SATOSKAR
Prof. Dr. Ahmet ÖZBİLGİN (Celal Bayar Üniversitesi)
Prof. Dr. Fadile YILDIZ ZEYREK
Prof. Dr. Nurittin ARDIÇ (Ankara Özel İntergen Laboratuar Sorumlusu)
Prof. Dr. Murat SEVGİLİ
Prof. Dr. Mehtap Gül ALTAŞ
Doç. Dr. Yavuz YEŞİLOVA (Van Özel Lokman Hekim Hastanesi)
Doç.Dr. Mustafa AKSOY
Dr. Öğr. Üyesi Akın YİĞİN
Uzman Doktor Seher TOPLUOĞLU (Sağlık Bakanlığı Halk sağlığı Daire Başkanı)
Uzman Dr. İsa AN (Şanlıurfa Sağlık İl Müdürlüğü)
Dr. Öğr. Üyesi Reşat DİKME
Öğr. Gör. Mehmet Murat YAŞAR
İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar
Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Daire Başkanlığı
Şanlıurfa İl Sağlık Müdürlüğü Şark Çıbanı Merkezi
Celal Bayar Üniversitesi
Ankara INTERGEN Laboratuarı
The Ohio State University
Başlıca Çalışmalar
1. Yesilova Y, Turan E, Surucu HA, Kocarslan S, Tanrikulu O, Eroglu N. Ulcerative penile Leishmaniasis in a child. Indian Journal of Dermatology Venereology & Leprology. 2014;80(3):247-9.
2. Zeyrek FY, Erdogan DD, Uluca N, Tumer S, Korkmaz M. The Role of Serology in The Diagnosis of Cutaneous Leishmaniasis. Kafkas Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi. 2012;18:A121-A4.
3. Zeyrek FY, Korkmaz M, Ozbel Y. Serodiagnosis of anthroponotic cutaneous leishmaniasis (ACL) caused by Leishmania tropica in Sanliurfa Province, Turkey, where ACL Is highly endemic. Clin Vaccine Immunol. 2007;14(11):1409-15.
4. Zeyrek FY, Tachibana S-I, Yuksel F, Doni N, Palacpac N, Arisue N, et al. Limited Polymorphism of the Plasmodium vivax Merozoite Surface Protein 1 Gene in Isolates from Turkey. American Journal of Tropical Medicine and Hygiene. 2010;83(6):1230-7.
5. Aksoy M, Doni N, Ozkul HU, Yesilova Y, Ardic N, Yesilova A, et al. Pediatric Cutaneous Leishmaniasis in an Endemic Region in Turkey: A Retrospective Analysis of 8786 Cases during 1998-2014. Plos Neglect Trop Dis. 2016;10(7):e0004835.
6. Çulha G, Yıldız Zeyrek F, Önlen Y, Yentur Doni N. Hatay’da Yurt Dışı Kaynaklı Sıtma Olgularının Moleküler Yöntem Kullanarak Değerlendirilmesi. Mikrobiyol Bul. 2018;5(2):206-13.
7. Gurses G, Ozaslan M, Zeyrek FY, Kilic IH, Doni NY, Karagoz ID, et al. Molecular identification of Leishmania spp. isolates causes cutaneous leishmaniasis (CL) in Sanliurfa Province, Turkey, where CL is highly endemic. Folia Microbiol (Praha). 2018;63(3):353-9.
8. Koruk I, Simsek Z, Koruk ST, Doni N, Gurses G. Intestinal parasites, nutritional status and physchomotor development delay in migratory farm worker's children. Child Care Health and Development. 2010;36(6):888-94.
9. Yentur Doni N, Aksoy M, Şimşek Z, Gürses G, Hilali NG, Zeyrek FY, et al. Investigation of the Prevalence of Trichomonas vaginalis Among Female Syrian Refugees with the Complaints of Vaginitis Aged Between 15-49 Years. Mikrobiyol Bul. 2016;50(4):590-7.
10. Yentur Doni N, Gurses G, Dikme R, Simsek Z, Muratoglu M, Yildiz Zeyrek F, et al. [Investigation of cutaneous leishmaniasis by active screening in primary schools in Sanliurfa, Turkey]. Mikrobiyol Bul. 2016;50(4):559-68.
11. Yentur Doni N, Gurses G, Simsek Z, Yildiz Zeyrek F. Prevalence and associated risk factors of intestinal parasites among children of farm workers in the southeastern Anatolian region of Turkey. Ann Agric Environ Med. 2015;22(3):438-42.
12. Yentur Doni N, Simsek Z, Gurses G, Yildiz Zeyrek F, Demir C. Prevalence and associated risk factors of Toxoplasma gondii in female farmworkers of southeastern Turkey. J Infect Dev Ctries. 2015;9(1):87-93.
13. Yentur Doni N, Yildiz Zeyrek F, Seyrek A. Detection of Plasmodium using filter paper and nested PCR for patients with malaria in Sanliurfa, in Turkey. Malaria journal. 2016;15(1):299.
14. Yentur Doni N, Yildiz Zeyrek F, Seyrek A, Simsek Z, Gurses G, Topluoglu S. Evaluation of Epidemiological Data of Malaria Between 2001-2011 in Sanliurfa, Turkey (Şanlıurfa’da 2001-2011 Yıllarına Ait Sıtma Epidemiyolojik Verilerinin Değerlendirilmesi. Mikrobiyol Bul. 2016;50(2):307-14.
15. Yentur Doni N, Yildiz Zeyrek F, Simsek Z, Gurses G, Sahin I. Risk Factors and Relationship Between Intestinal Parasites and the Growth Retardation and Psychomotor Development Delays of Children in Sanliurfa, Turkey. Turkiye Parazitol Derg. 2015;39(4):270-6.
16. Zeyrek FY, Gurses G, Yentur Doni N, Kilic IH, Ozaslan M. Determination of genetic diversity of Leishmana tropica by using multilocus microsatellite typing (mlmt) in Sanliurfa, Turkey. International Journal of Infectious Diseases. 2018;73:320.
17. Zeyrek FY, Tachibana S, Yuksel F, Doni N, Palacpac N, Arisue N, et al. Limited polymorphism of the Plasmodium vivax merozoite surface protein 1 gene in isolates from Turkey. Am J Trop Med Hyg. 2010;83(6):1230-7.
Yapılan Projeler
1.İnsan Sıtması Etkeni Olan Plasmodium Türlerinin Genotiplendirilmesi ve Kriyoprezervasyonu
2. Şark Çıbanı Tanısında Moleküler Yöntemlerin Kullanılması
3. Şanlıurfa’da Suriyeli Mültecilerde ve Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlarında Görülen Kutanöz Leishmaniasis Genotip Farklılıklarının Belirlenmesi ve Karşılaştırılması
4.Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Tarımda Çalışanların Sağlığı Araştırması
5.Mevsimlik Tarım İsçilerinin Sağlığını Geliştirme Programı
6.Geçici Koruma Kapsamındaki Suriyelilerin Sağlığını Geliştirme Programı
Araştırmacı Davetine Açık Pozisyonlar
Bu konuda eğitim alan ve konuya ilgi duyan araştırmacılar gruba dahil olabilirler.
Laboratuvar, Klinik ve Saha Olanakları
Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Moleküler Laboratuarı, Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Laboratuarı
İletişim
Harran Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Tıbbi Teknikler ve Hizmetler Bölümü, Tıbbi Laboratuvar Programı, Yenişehir Kampüsü, Haliliye, Şanlıurfa
İrtibat Personel : Dr. Öğr. Üyesi Gülcan GÜRSES; Doç.Dr. Nebiye YENTÜR DONİ
E- posta : ggurses@harran.edu.tr; n_doni@harran.edu.tr
